Bụi mịn PM là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, có tác động tiêu cực đến sức khỏe con người. Hãy cùng Kinh Nghiệm Hay tìm hiểu bụi mịn PM là gì, có những loại bụi mịn nào và cách bảo vệ bản thân trước các tác hại của bụi mịn PM nhé!

1 Bụi mịn PM là gì?

Theo tổ chức Y tế Thế giới WHO báo cáo có đến hơn 92% dân số đang sống trong không khí bị ô nhiễm và Việt Nam là một trong những quốc gia ở mức báo động cao. Tuy rằng các cơ quan, tổ chức đã cố gắng thực hiện các chính sách bảo vệ môi trường nhưng tình trạng ô nhiễm không khí vẫn tiếp tục tăng cao. Trong đó, bụi mịn và bụi siêu mịn được nhận định là một trong những tác nhân ô nhiễm gây ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ con người.

Theo Cục Bảo Vệ Môi Trường Hoa Kỳ, bụi mịn hay bụi mịn PM (Particulate Matter) là các phân tử vô cơ hoặc hữu cơ bay lơ lửng trong không khí, thường có nguồn gốc chủ yếu đến từ khói phương tiện giao thông hay qua việc đốt cháy các nhiên liệu hữu cơ trong công nghiệp.

Kích thước của bụi mịn rất đa dạng, khó có thể nhìn thấy rõ bằng mắt thường và được tính theo đơn vị µm (micromet).

2 Các loại bụi mịn và siêu mịn thường gặp

Bụi mịn PM1.0

Bụi mịn PM1.0 có kích thước dưới 1 μm (chỉ bằng 1 phần 50 chiều rộng của sợi tóc). Loại bụi này có thể vượt qua các hàng rào ngăn bụi của hệ hô hấp, gây bít tắc lỗ trao đổi oxy ở phế nang và tác động tiêu cực đến hệ thần kinh cũng như cấu trúc DNA của con người.

Bụi mịn PM2.5

Bụi mịn PM2.5 có kích thước từ 1.0 - 2.5µm (chỉ bằng 1 phần 20 chiều rộng của sợi tóc), có khả năng thâm nhập vào đường máu thông qua việc hít thở.

Loại bụi mịn này được hình thành từ các chất nitơ, carbon và các hợp chất kim loại khác. Không khí sẽ bị mờ đi giống như sương mù, làm giảm tầm nhìn khi nồng độ bụi trong không khí tăng lên.

Bụi mịn PM10

Bụi mịn PM10 có kích thước từ 2.5 - 10µm (chỉ bằng 1 phần 5 chiều rộng của sợi tóc). Loại bụi này có thể được hình thành từ các dị tượng thiên nhiên như cháy rừng, khói núi lửa, lốc xoáy và bão cát. Chúng cũng có thể là chất thải của phấn hoa, các bào tử nấm và nước thải của côn trùng.

Các loại bụi siêu mịn PM0.01, PM0.3, PM0.1

+ Bụi siêu mịn PM0.01 với kích cỡ hạt bụi chỉ từ 0.01 micromet.

+ Bụi siêu mịn PM0.3 với kích cỡ hạt bụi chỉ từ 0.3 micromet.

+ Bụi siêu mịn PM0.1 với kích cỡ hạt bụi chỉ từ 0.1 micromet. Đây là loại bụi thường xuất hiện trong cuộc sống của chúng ta, đặc biệt là những thành phố đông xe cộ và khói bụi từ nhà máy. Bụi siêu mịn PM0.1 có kích thước 0.1 micromet và mắt thường khó có thể nhìn thấy được. Nếu như các hạt phấn hoa có kích thước từ 10 - 30 micromet đã khó nhìn thấy, thì các hạt bụi siêu mịn PM0.1 hoặc các virus, vi khuẩn có kích thước nhỏ hơn không thể nhìn thấy bằng mắt thường.

3Phân loại các loại bụi mịn

Bụi mịn PM2.5 sẽ có kích thước từ 1.0 - 2.5 micromet, bụi siêu mịn PM0.01 sẽ có kích thước hạt bụi từ 0.01 micromet. Như vậy các loại bụi mịn có kích thước càng bé thì sẽ càng khó nhìn thấy bằng mắt thường và nếu hít phải sẽ gây ra nhiều tác hại khôn lường.

Sau đây là thứ tự các loại bụi mịn và siêu mịn theo kích thước từ lớn đến nhỏ: PM10 => PM2.5 => PM1.0 => PM0.3 => PM0.1=> PM0.01

Vậy nên để có thể hạn chế hít phải các loại bụi mịn này bạn có thể sắm cho mình những chiếc máy lọc không khí để giúp mang lại bầu không khí xung quanh mình. Các loại máy lọc không khí càng chất lượng là có thể lọc được các loại bụi siêu mịn như PM0.3, PM0.01.

4Nguyên nhân gây ra bụi mịn PM

• Biến đổi khí hậu, các thảm họa thiên tai như phun trào núi lửa, cháy rừng,...
• Khí thải đến từ phương tiện giao thông: xe máy, xe ô tô, xe lửa,... và đặc biệt là máy bay.
• Đốt rơm, rạ, gây ra lửa cháy lớn.
• Các loại bếp than tổ ong.
• Khí thải khu công nghiệp, nhà máy, xí nghiệp.
• Bụi từ các công trình xây dựng.

5Tác hại của bụi mịn và siêu mịn đối với sức khỏe

Dị ứng

Ở mức độ nhẹ, bụi PM2.5 mang theo vi khuẩn từ ngoài, bám vào bề mặt của cơ thể và gây ra cảm giác ngứa ngáy, khó chịu và thậm chí là dị ứng. Bụi PM cũng là nguyên nhân chính khiến bạn đau mắt, viêm mũi và bệnh về tai mũi họng.

Bệnh lý về phổi

Trong máu có chất hemoglobin, chất này kết hợp với oxy, mang oxy đến các tế bào. Khi các hạt bụi xâm nhập vào đường máu, kết hợp cùng khí CO, SO2, NO2 ngăn cản hemoglobin kết hợp cùng oxy làm kích ứng mũi, họng, mắt dẫn đến hiện tượng ho, hắt hơi,... và những bệnh về hô hấp như viêm phế quản mãn tính, suy nhược chức năng của phổi, bệnh hen suyễn và thậm chí là ung thư phổi.

Bụi mịn sẽ thâm nhập vào đường hô hấp của con người thông qua việc hít thở. Chúng sẽ bám vào bề mặt phổi và đường máu, trường hợp nhẹ thì sẽ bị khàn tiếng, hắt hơi, khó thở.

Người hít phải bụi mịn PM2.5 và PM10 nặng thì có thể mắc các bệnh liên quan đến hệ hô hấp như viêm phế quản mãn tính, suy nhược chức năng của phổi, tắc nghẽn phổi mãn tính và nghiêm trọng hơn là ung thư phổi và tử vong.

Bệnh lý tim mạch

Nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch do bụi mịn là rất cao. Bụi mịn cũng gây ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh từ việc tấn công vào phế nang, vượt qua vách ngăn khí để đi vào hệ tuần hoàn và gây bệnh.

Khi tiếp xúc với bụi mịn, các chỗ tắc mạch máu có thể bỗng nhiên bị vỡ, tạo ra nghẽn mạch, gây nhồi máu cơ tim rất nguy hiểm.

Rối loạn thần kinh

Một số nghiên cứu đã cho thấy bụi mịn cũng có thể gây ảnh hưởng xấu và làm rối loạn thần kinh. Khi bị viêm nhiễm cấp tính sẽ có thể mắc bệnh Alzheimer hoặc bệnh Parkinson. Ngoài ra, nếu tiếp xúc lâu dài sẽ dẫn đến thoái hóa thần kinh hoặc làm tăng khả năng đột quỵ.

Rối loạn sinh sản

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra cảnh báo đối với ảnh hưởng của bụi mịn và ô nhiễm không khí trong quá trình mang thai và thai nhi. Nhiều ý kiến đã chỉ ra rằng các hạt bụi này có thể gây ra việc sinh non, trẻ sơ sinh nhẹ cân, dị tật thai nhi và tử vong ở trẻ sơ sinh.

Suy giảm hệ miễn dịch

Hít thở không khí ô nhiễm sẽ phá vỡ hệ thống miễn dịch ở trẻ nhỏ và người già, khiến cho khả năng chống lại các bệnh như cúm, tiêu chảy, nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính hoặc viêm phổi,... của họ bị giảm xuống.

Suy giảm trí nhớ

Ô nhiễm không khí có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động não bộ, tăng nguy cơ đột quỵ, gây trầm cảm và mất trí nhớ. Từ đó, con người có thể bị đẩy nhanh sự suy giảm nhận thức khi tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm.

Nguyên nhân gây ung thư

Cơ thể người sẽ sản sinh ra các gốc tự do khi tiếp xúc với bụi trong một khoảng thời gian. Các gốc tự do này sẽ tấn công đến tế bào lẫn các phân tử quan trọng nhất của cơ thể như ADN gây nguy hiểm cho sức khỏe.

Các khối u ung thư có thể xuất hiện do các tế bào bị đột biến, nguy cơ bị ung thư tăng cao khi tiếp xúc lâu dài trong không khí ô nhiễm đầy bụi mịn.

Tăng tỷ lệ tử vong

Các quốc gia trên thế giới đã thực hiện các nghiên cứu cho thấy bụi mịn gây nên các tác động tiềm ẩn cho sức khỏe con người, đặc biệt là làm tăng tỷ lệ tử vong lên mức cao.

Các đối tượng sau đây có tỷ lệ tử vong cao khi tiếp xúc lâu dài với bụi mịn, bao gồm bệnh nhân tiểu đường, người có tiền sử nhồi máu cơ tim, người cao tuổi và người có địa vị kinh tế xã hội thấp.

Ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ nhỏ

Trẻ nhỏ cũng có thể là nạn nhân của bụi mịn. Khi người mẹ tiếp xúc thường xuyên với bụi mịn trong quá trình mang thai cũng có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ của thai nhi. Do đó trẻ sơ sinh có thể gặp các tình trạng như hụt cân, tự kỷ hoặc suy nhược thần kinh.

5 Cách ngăn cản tác hại của bụi mịn PM

Thay đổi thói quen sinh hoạt

Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thường xuyên hút bụi và dọn dẹp đồ dùng không cần thiết. Lau chùi định kỳ các thiết bị trong nhà như quạt điện, máy lạnh và các thiết bị khác.

Các vật dụng này sau khoảng thời gian dài sử dụng thường bám rất nhiều bụi bẩn, gây ảnh hưởng đến chất lượng không khí và nhiệt độ trong nhà. Nếu không vệ sinh kịp thời sẽ trở thành ổ vi khuẩn chứa nhiều tác nhân gây dị ứng, làm ảnh hưởng đến sức khỏe.

Ngoài ra, nên hạn chế di chuyển tại các khu vực bụi nhiều và ô nhiễm môi trường, đồng thời vệ sinh cá nhân sạch sẽ sau khi về nhà. Hãy luôn đeo khẩu trang bổ sung nhiều nước để không bị mất nước và làm sạch cổ họng.

Sử dụng khẩu trang chuyên dụng

Bạn nên đeo khẩu trang khi ra đường, tốt nhất là khẩu trang chuyên dụng để ngăn cản được tác hại của bụi siêu mịn, cùng với đó là hạn chế lưu thông vào những lúc đường đông, tránh đi vào khu vực bị ô nhiễm.

Bạn nên chọn mua khẩu trang tại các hệ thống nhà thuốc hoặc các siêu thị lớn và uy tín. Cùng với đó là tìm hiểu kỹ thông tin để tránh mua phải hàng giả, hàng nhái kém chất lượng.

Các bạn có thể tìm mua khẩu trang N95, khẩu trang vải kháng khuẩn, khẩu trang 3M và các loại khẩu trang y tế từ 3 lớp trở lên.

Sử dụng các thiết bị có khả năng lọc bụi mịn

Chúng ta hay lầm tưởng rằng chỉ ngoài đường mới có bụi. Trong nhà cửa đóng kín, màn che xung quanh không thể khiến bụi lọt vào.

Tuy nhiên, bằng mắt thường chúng ta không thể nhìn thấy những hạt bụi siêu nhỏ và vi khuẩn trong không khí. Dù là nơi kín đáo như phòng ngủ thì khi bạn dùng chổi quét, bụi vẫn xuất hiện rất nhiều.

Do đó, các bạn có thể đầu tư cho mình các thiết bị có khả năng lọc bụi mịn trong nhà như máy lạnh và máy lọc không khí để hạn chế bụi bẩn trong gia đình.